ارائه شده در اولین همایش دانشگاهی بازیافت کاغذ و فراورده های سلولزی - دی ماه ۸۹ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان 

نقش سازمان‌هاي مردم نهاد (NGO ) در بازيافت كاغذ جهت كاهش مشكل كمبود مواد اوليه صنايع توليد كاغذ كشور

 مصطفي برزگرشيري2

Mostafabarzegar_875@yahoo.com 

علي رفيقي 1           حميدرضا مهري ايرائي  2 

1  استاديار گروه صنايع چوب و كاغذ دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان

عضو هيات مديره سازمان مردم نهاد "انجمن بازيافت كاغذ و فراورده‌هاي سلولزي گلستان"

2 دانشجوي كارشناسي ارشد  و عضو هيات مديره سازمان مردم نهاد "انجمن بازيافت كاغذ و فراورده‌هاي سلولزي گلستان"

چكيده:

با توجه به رشد روز افزون جمعيت و افزايش تقاضا براي انواع محصولات كاغذي در كشور  و كمبود منابع جنگلي مورد نياز كارخانجات لزوم يافتن راهكارهاي مناسبي براي تامين مواد اوليه در صنايع كاغذ كشور خود نمايي مي‌كند بازيافت كاغذ يكي از روش‌هاي مناسب جهت تامين بخشي از اين نياز  مي‌باشد  ازطرف ديگر كشور ما به سبب موقعیت منحصر به‌فرد از نظر تنوع زیستی و اكوسیستمی، دارا بودن اقلیم‌های گوناگون و... محیط زیستی بسیار غنی و در عین حال حساس دارد و شاید بیش از هر جای دیگر دنیا نیازمند مشاركت و حمایت‌های مردمی بویژه از طریق سازمان‌های غیردولتی باشد  علاوه بر‌اين وجود چنين سازمان‌هايي موجب گسترش فرهنگ بازيافت و كمك به تامين ماده اوليه صنايع توليد كاغذ مي‌شود.

مطالعه حاضر به نقش وكاركرد  سازمانهاي مردم نهاد در اين راستا مي‌پردازد..

 كلمات كليدي : منابع طبيعي - بازيافت كاغذهاي باطله- سازمانهاي مردم نهاد –تامين مواد اوليه صنايع كاغذ 

 مقدمه :

علی‌رغم تمامی دستاوردهای نوین بشر امروز در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاغذ هنوز جایگاه سنتی خود را در عرصه­ها مختلف زندگی حفظ کرده و به عنوان کالایی استراتژیک در سامانه­های اداری، آموزشی، علمی، فرهنگي و اطلاع­رسانی جوامع بشری نقش بی­بدیلي ایفا می­کند.در حال حاضر  با احتساب ميزان مصرف سرانه كاغذ در كشور 17 كيلوگرم، تقاضا براي انواع كاغذ نيز  بيش از يك ميليون تن بوده و ظرفيت بالفعل كارخانه‌هاي توليد انواع كاغذ در حدود 400 هزار تن مي­باشد،  كمبود 700 هزار تني فعلي، عمدتاً از طريق واردات تامين مي‌گردد. با نگاهی به وضعیت جنگلهای شمال کشور - که تنها 5 .7% از مساحت کشور را در برمی گیرد. و با همین وضعیت اصلی ترین منبع داخلی تامین چوب آلات و مواد اولیه مصنوعات چوبی و کاغذی است-  حساسیت و آسیب پذیری آن به وضوح نمایان شده و لزوم یافتن جایگزینی مناسب و اتکا به سایر منابع و مواد برای صنعت چوب خود نمائی می کند.

مواد و روشها :

در اين مطالعه ميزان كمبود چوب، واردات و صادرات انواع محصولات كاغذي و ميزان توليد كاغذهاي باطله در كشور از طريق جمع‌آوري و بررسي آمارهاي رسمي سازمان جنگل‌ها و مراتع ، گمرك جمهوري اسلامي و وزارت صنايع و معادن همچنين بررسي تحقيقات صورت گرفته توسط ساير محققين برآورد گرديد و با توجه به نقش و جايگاه سازمان‌هاي مردم نهاد به عنوان پل ارتباطي بين مردم و دولت در اشاعه فرهنگ بازيافت و لزوم توجه به تاسيس و حمايت از فعاليت چنين نهادهايي مورد مداقه قرار گرفت

نتايج :

 بر اساس نتايج آناليز فيزيكي زباله هاي شهري در ايران به طور متوسط حدود 9/10 % از زباله هاي شهري را كاغذ و مقوا تشكيل مي دهد. تحقيقات انجام شده در كشور نشان مي دهد كه فقط با بازيافت 25% كاغذ و مقواي موجود در زباله هاي توليدي مي توان سالانه 100 هزار تن كاغذ بازيافتي بدست آورد اين فعاليت به مفهوم تداوم حيات 1700000 اصله درخت در سال است و به طور کلی می توان اهمیت بازیافت کاغذ را از دو نظر«ضرورت بازیابی کاغذهای باطله» و «کمک به حفظ محیط زیست و منافع اقتصادی حاصل از آن» مورد توجه قرار داد.

مساله تفکیک هزینه بر ترین و بزرگترین چالش پیش رو بخش فرآیند بازیافت خصوصا در مورد کاغذ که در صورت آمیخته شدن با زباله های تر تقریبا قابلیت بازیافت را از دست می دهند. در انجام موفقيت‌آميز عمليات تفکيک از مبدأ، جلب همكاري توليدكنندگان زباله اعم از مراكز مسكوني، ادارات، و... بسيار مهم است.

بحث:

تاسيس NGOهاي فعال در زمينه هاي فوق الذكر، در سطح استاني، شهري و منطقه‌اي مي تواند نقشي اساسي داشته باشند. مشروعیت NGO ها در توانایی، دانایی، خرد جمعی، مشاركت دموكراتیك و تدوین برنامه عملی سازگار با منابع انسانی و طبیعی نهفته است. اصلي‌ترين فعاليت سازمان‎هاي مردم نهاد فعال در زمينه بازيافت كاغذ فرهنگ‌سازي و افزايش سطح دانش اختصاصي و عمومي افراد نسبت به اهميت و جايگاه  بازيافت  كاغذ مي باشد، لذا آموزش صحيح و تخصصي  نقش بسيار مهمي در موفقيت اينگونه پروژه ها دارد. بدون انجام آموزش صحيح مردم در اينگونه پروژه ها، عملا بازدهي طرح تفکيک در مبدا  بالا نخواهد بود از جمله مهم‌ترين دستاوردهاي سازمان‌هاي مردم نهاد شامل: اشاعه فرهنگ بازيافت كاغذ، تلاش در جهت جلوگيري از فشار بر اكوسيستم‌هاي طبيعي و نابودي جنگل‌ها، چاپ تراكت، بروشور، براي خبررساني در راستاي ارتقاء سطح اگاهي عمومي درباره ضرورت و اهميت بازيافت، حمايت از منابع طبيعي و هر آنچه كه بايد به صورت دست نخورده به نسل آينده تحويل داده شود، مي‌باشد.

منابع :

1.        قاسميان.علي. خليلي گشت رودي. علي . علي آبادي ميثم. نقش وجايگاه بازيافت كاغذ در تامين مواد اوليه سلولزي مورد نياز صنايع خمير وكاغذ كشور (1387) مجموعه مقالات همايش ملي تامين مواد اوليه و توسعه صنايع چوب وكاغذ كشور  12-13 آذر گرگان

2.        قاسميان،علي؛  تكنولوژي بازيافت كاغذهاي باطله و ويژگي هاي كيفي فرآورده هاي توليدي، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه گرگان،1378، 67صفحه.

3.        رشيدي مژگان جايگاه صنايع بازيافت كاغذ باطله در كشور مجموعه مقالات همايش ملي تامين مواد اوليه و توسعه صنايع چوب وكاغذ كشور  12-13 آذر گرگان

صيادي، كامران و اميري، سعيد؛ بررسي توليد و مصرف كاغذ در ايران. پايان نامه كارشناسي ارشد- دانشگاه تهران، دانشكده منابع طبيعي، 1382. 148صفح