تدوين "نقشه راه فناوري" براي توسعه صنعت فرآورده‌هاي مركب چوب-پلاستيك كشور

http://iranwood.fay.ir مصطفي برزگر شيريhttp://iranwood.fay.ir

http://iranwood.fay.irكارشناس ارشد فراورده هاي چند سازه چوبي

سطح مخاطبین این مطلب: کارشناسی و  کارشناسی ارشد

Email: Mostafabarzegar_875@yahoo.com 

چكيده: http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

 کامپوزیت های گرمانرم پر شده با چوب به عنوان محصولي با فناوري نوين از زمان عرضه در سالهاي آخر دهه 70 شمسي، تاکنون مسیری طولانی را طی کرده اند. در بازار پویای این مواد، در همه زمینه ها پیشرفت‌هایی حاصل شده و این روند ادامه دارد. با این وجود یک مساله کماکان بدون تغییر باقی مانده و آن توان بالقوه رشد بازار است. دلايلی از جمله نوپا بودن و عدم شناخت كافی بازارِ مصرف از ماهيتِ محصول، باعث شده است كه ابهاماتی پيرامون كاربرد و ميزان مصرف اين نوع محصولات بوجود آيد، عليرغم اينكه در چند سال اخير واحدهاي صنعتي بسياري به منظور توليد انواع مختلف اين فراورده تاسيس شده و يا مجوزهاي لازم را اخذ نموده‌اند، ليكن تعداد بسيار محدودي از آنها موفق به توليد محصول با كيفيت و قيمت قابل رقابت بوده اند و اغلب به دلايل فني و اقتصادي از توليد محصول باز مانده‌اند، در اين مقاله پس از معرفي مفهوم نقشه راه فناوري، انواع و موارد استفاده از آن، الگوريتمي ساده و كاربردي براي تدوين نقشه راه فناوري در توسعه فراورده‌هاي چوب-پلاستيك ارائه شده است. فراورده‌هاي چوب-پلاستيك محصولاتي هستند كه اكنون در گام هاي نخست توسعه قرار داشته و هنوز در مقياس وسيع وارد بازار و استفاده‌ي عملياتي نشده‌اند. اين الگوريتم كه عمدتاً مبتني بر روش دلفي است با انتخاب حوزه‌ي جغرافيايي براي عرضه‌ي محصول آغاز شده و سپس به تقسيم‌بندي كاربردهاي محصول، پيش‌بيني زمان عملياتي شدن و حجم بازار هر محصول مي‌پردازد. با انجام اين مراحل نقشه‌ي محصول (محصولات مختلف مورد نياز در طول زمان) حاصل مي‌شود. در ادامه براي تبديل نقشه‌ي محصول به نقشه‌ي فناوري از مفهوم "خصوصيات محصول" (Product Feature ) در بازار هر محصول استفاده مي‌شود. بخشي از اين خصوصيات نيازمند عوامل تكنولوژيك هستند كه در نقشه راه فناوري منعكس مي‌شوند.

 كلمات كليدي:  كامپوزيت‌ چوب پلاستيك – نقشه راه  فناوري – توسعه بازار – صنعت چوب

 http://iranwood.fay.ir   http://iranwood.fay.ir 

 1-     مقدمـهhttp://iranwood.fay.ir    http://iranwood.fay.ir

کامپوزیت های گرمانرم پر شده با چوب از زمان عرضه در سالهاي آخر دهه 70 شمسي، تاکنون مسیری طولانی را طی کرده اند. در بازار پویای این مواد، در همه زمینه ها پیشرفت هایی حاصل شده و این روند ادامه دارد. با این وجود یک مساله کماکان بدون تغییر باقی مانده و آن توان بالقوه رشد بازار است. دلايلی از جمله نوپا بودن و عدم شناخت كافی بازارِ مصرف از ماهيتِ محصول، باعث شده است كه ابهاماتی پيرامون كاربرد و ميزان مصرف اين نوع محصولات بوجود آيد. همچنين بايد توجه داشت كه تقاضای بازار (متاثر از وضعيت اقتصادی كشور و افت و خيز بخشهای مختلف از جمله ساختمان)، متغير بوده و در برابر مواد و مصالح جديد مقاومت خاصی را بوجود می آورد. بنابراين دربارۀ ميزان ريسک يا فرصت (سود قطعی) توليد و فروش WPC نمی توان اظهار نظر دقيقی ارائه داد؛ هرچند كه چشم انداز و محاسبات اوليه راجع به آن بسيار اميدوار كننده است. در اين صورت داشتن استراتژی مناسب و كار تيمی افراد بازارياب، طراح و فنی، و متخصصين مالی جهت طراحی محصول و ارائه آن به بازار بسيار راهگشا خواهد بود. چند واحد صنعتي كه در حال حاضر در اين زمينه وجود دارند به عنوان نمونه ذكر مي‌شوندhttp://iranwood.fay.ir

 شرکت دز : در خوزستان که فقط پانل های ساختمانی تولید می کند http://iranwood.fay.ir

شرکت الوارپلاست : در اصفهان که این شرکت نیز فقط در حد نمونه‌سازی و پژوهشی پیشرفت داشته است.

شرکت چوب سازان : در استان کرمان که به دلیل عدم تحقیق و پژوهش، همچنین نداشتن متخصص در این زمینه و فن آوری لازم، علي‌رغم سرمایه گذاری بالا تا کنون موفق به تولید مناسب نشده اند و تقریبا تعطیل می باشد.

شرکت کامپوزیت پارسه طبرستان : مازندران که تولید ورق  را اخیرا آغاز کرده است.http://iranwood.fay.ir

شرکت کامپوزیت آق قلا : در گرگان که پروفیلهای ساختمانی و گرانول تولید می‌کند. 

شرکت الوار پلاست : که اخیرا تولید ورق را آغاز کرده است http://iranwood.fay.ir

شرکت کیش وود : که در حال راه اندازی خط تولید کامپوزیت می باشدhttp://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

البته موارد متعددي از شركتهاي كوچك‌تر نيز در اقصي نقاط كشور وجود دارند كه در مراحل مختلف (اخذ موافقت اصولي، خريد ماشين آلات و حتي توليد آزمايشي) متوقف شده و در حال حاضر غير فعال هستند. شايد مهمترين دليل بروز چنين وضعيتي فقدان برنامه راهبردي، عدم واقع بيني در نياز سنجي‌ها و مطالعات اوليه باشد؛ به هر حال براي خروج از موقعيت فعلي و ارتقاء وضعيت صنايع چوب پلاستيك كشور به يك برنامه راهبردي مدون و جامع نياز است تا اين صنعت به عنوان محصولي با فناوري نوين و خواص ويژه  بتواند وارد بازار مصرف گردد. چنين برنامه‌اي هم مي‌تواند راهگشاي واحدهاي فعلي باشد كه با مشكلات عديده دست وپنجه نرم مي كنند و همچنين مي‌تواند به عنوان چراغي فرا روي سرمايه‌گذاراني باشد كه در پي تاسيس اين صنايع هستند. http://iranwood.fay.ir

يكي از روش‌هاي نوين برنامه ريزي در بلند مدت تدوين يك نقشه راه استكه موقعيت كنوني، هدف تعيين شده و مسير نيل به آن را شامل مي‌شود نقشه راه و فرايندترسيم آن به عنوان ابزاري اثر بخش براي برقراري ارتباط بين اقدامات راهبردي ، رويدادهاي اقتصادي و برنامه‌هاي بازرگاني است و براي دستيابي به موفقيت نقشه راه بايد روشي صحيح را هدف گيري كرده، خرد جمعي را در بگيرد و سطح خاصي از جزئيات را در بر داشته باشد http://iranwood.fay.ir

 نقشه راه فناوري  چيست؟ http://iranwood.fay.ir

"نقشه راه فناوري" روشي انعطاف‌پذير است كه به شكل گسترده‌اي در صنايع مختلف براي برنامه‌ريزي راهبردي و درازمدت به كار مي‌رود. اين رويكرد در برنامه‌ريزي، وسيله‌اي ساختار يافته (و گاهي گرافيكي) براي كشف و برقراري ارتباط بين بازارها، محصولات و فناوري‌هاي در حال توسعه در طول زمان مي‌باشد. استفاده از اين ابزار به شركت‌ها كمك مي‌كند تا در محيط پويا و به شدت متغير امروز با تمركز بر پويش محيط و رديابي روندِ تغييرات فناوري‌هاي موجود و نيز فناوري‌هاي برهم‌زننده (Disruptive Technology )  موقعيت خود را در بازار حفظ كنند و ارتقا بخشند. اگر چه شكل ظاهري يك نقشه راه فناوري ساده است، اما فرايند توسعه‌ي آن نسبتاً دشوار و چالش بر‌انگيز است. مسايل مورد بررسي در روند تدوين نقشه راه گسترده هستند؛ خصوصاً كه تأثير و تأثر عوامل انساني باعث پيچيده شدن آن نيز مي‌شوند]1[.http://iranwood.fay.ir

 هدف نقشه راه فناوري  و روش تدوين آنhttp://iranwood.fay.ir

هدف تهيه‌ي نقشه راه براي سازمان‌ها و صنايع مختلف، متفاوت است. از همين رو روش استاندارد و ثابتي براي تهيه‌ي آن وجود ندارد. شكل و فرمت ارايه‌ي نقشه راه نيز ثابت نيست. اين مسأله به نوعي نشان‌دهنده‌ي يك شكاف عمده در تدوين نقشه راه استhttp://iranwood.fay.ir

يكي از اهداف اصلي در "مديريت فناوري"، بكارگيري فناوري‌هاي مختلف به گونه‌اي است كه سود شركت بيشينه شود. در اين راستا، مديران فناوري به ابزاري نياز دارند تا از اين موضوع اطمينان حاصل كنند كه: "فناوري‌هاي موجود و بالقوه‌ي سازمان، در راستاي نيازها و اهداف آن (در حال حاضر و در آينده) قرار دارند" و يا به عبارت ديگر "فناوري‌هاي سازمان با استراتژي‌هاي كلان آن هم‌راستاست". علاوه بر اين، تأثير تغييرات فناوري و بازار روي فرصت‌ها و تهديدهاي پيش روي شركت بايد مورد ارزيابي قرار گيرد [2]. در اين راستا نقشه راه فناوري، ابزاري قوي براي پشتيباني از برنامه‌ريزي راهبردي كسب و كار، محصول و فناوري است كه اطلاعات، فرايند و ابزار لازم براي توليد آنها را فراهم مي‌كند. به عبارت ديگر، نقشه راه فناوري، براي يك شركت نقش يك "رادار" را ايفا مي‌كند كه به كمك آن فرصت‌ها و تهديدهاي محيط شناخته مي‌شوند. به عنوان مثال، نقشه راه مي‌تواند براي ارزيابي تأثير فناوري‌ها و بازارهاي برهم‌زننده‌ي بالقوه روي برنامه‌ي كسب و كار شركت مورد استفاده قرار بگيرد.http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

2-   نقشه راه فناوري    http://iranwood.fay.ir

تدوين نقشه راه فناوري، نوعي از برنامه‌ريزي فناوري "نياز محور" است که به "شناسايي"، "انتخاب" و "توسعه‌ي فناوري‌هاي جايگزين" براي پاسخ‌گويي به مجموعه‌اي از نيازها کمک مي‌کند.http://iranwood.fay.ir

نقشه راه فناوري، يك چارت مبتني بر زمان مي‌باشد كه در آن لايه‌هاي مختلفي در كنار يكديگر قرار گرفته و نسبت آنها با يكديگر مشخص مي‌شود. اين لايه‌ها عمومـاً در بر گيرنده‌ي جنبه‌هاي تجاري و فنّي مي‌باشند.http://iranwood.fay.ir

ترسيم نقشه راه فناوري طبق اين الگو به مديران و تصميم‌گيران كمك مي‌كند تا نقاط خالي و عدم پيوستگي‌هاي بين بازار و فناوري را بهتر تشخيص دهند و بشناسند. در آمريكا در اواخر دهه‌ي 1970 و اوايل دهه‌ي 1980 اولين تلاش‌ها براي تدوين نقشه راه توسط دو شركت موتورولا و كورنينگ صورت گرفت. پس از آن، اين روش توسط شركت‌هاي ديگري نظير فيليپس و اس‌آي‌اِي نيز مورد استفاده قرار گرفت. تجربه‌ي موفق اين شركت‌ها باعث شد تا دولت نيز به حمايت از چنين پروژه‌هايي در سطح فرابنگاهي بپردازد [3]، [4] و [5]

با يك جستجوي ساده در اينترنت با كلمه‌ي "نقشه راه فناوري" (Technology Roadmap ) مي‌توان به حجم انبوه اطلاعات و تحقيقاتي كه در اين حوزه صورت گرفته پي برد. همچنين برخي روش‌ها و رويكردهاي ديگري كه در رابطه با برنامه‌ريزي فناوري مطرح هستند عبارتند از: پيش‌بيني (Forecasting ) ، آينده‌نگاري (Foresight ) ، دلفي (Delphi ) ، سناريونويسي (Scenario Planning ) و ... . اما ويژگي خاص و مزيت مهم استفاده از نقشه راه فناوري، زمان-محور بودن (و گاهي گرافيكي بودن) نحوه‌ي ارائه‌ي آن است. همچنين برقراري ارتباط بين توسعه‌ي فناوري، محصول و بازار به صورت همزمان از ديگر ويژگي‌هاي مهم و متمايزكننده‌ي آن است. نقشه راه فناوري تا حدي شبيه به ساير روش‌هاي برنامه‌ريزي گرافيكي نظير پرت (PERT (Program Evaluation and Review Technique)) و گانت‌چارت (Gantt  (planning toolsاست ]6[ .http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

2-1- مزاياي استفاده از نقشه راهhttp://iranwood.fay.ir

مزيت اصلي استفاده از نقشه راه، فراهم‌سازي اطلاعات لازم براي تصميم‌گيري در مورد سرمايه‌گذاري‌هاي فنّـاورانه است. اين کار از دو طريق زير صورت مي‌گيرد:http://iranwood.fay.ir

تعيين فناوري‌هاي حياتي و شکاف‌هاي فنّـاورانه که بايد پر شوند؛http://iranwood.fay.ir

تعيين راه‌هـاي سرمايه‌گذاري تحقيق و توسعه از طريق هماهنگي (Coordination ) فعاليت‌هاي تحقيقاتي در يک شرکت يا مجموعه‌اي از آنها.http://iranwood.fay.ir

اما مزيت جانبي ديگر استفاده از نقشه راه توجه به نيازهاي مشتري، و برنامه‌ريزي بر اساس نياز مشتري است. از ديگر مزاياي نقشه راه براي يك شركت، تشويق مديران و متخصصان براي فكر كردن به آينده به صورت نظام‌مند مي‌باشد. به عبارتي نقشه راه فناوري، به مديران كمك مي‌كند تا افكار خود را در مورد آينده منظم‌تر كنند و به شكلي ساختاريافته به آن بينديشند. فرايند تدوين نقشه راه، ما را مجبور مي‌كند تا به سؤالاتي از اين دست پاسخ دهيم:http://iranwood.fay.ir

-        در آينده و با ترتيب زماني مي‌خواهيم وارد كدام بازارهـا شويم؟http://iranwood.fay.ir

-        در هر كدام از بازارها، چه محصولي با چه ويژگي‌هايي را مي‌خواهيم ارائه كنيم؟

-        براي دست‌يابي به آن محصول، بايد روي چه فناوري‌هايي و با چه اولويت‌بندي و زمان‌بندي‌اي سرمايه‌گذاري كنيم؟

-        چه مهارت‌هايي را بايد در طول زمان به دست آوريم؟http://iranwood.fay.ir

-        سازماندهي و مديريت ما بايد به چه شكلي در آيد؟http://iranwood.fay.ir

-        كسب و كار (Business) خود را چگونه و به چه سمتي تغيير دهيم؟  و ...

البته پاسخي كه به اين سؤالات داده مي‌شود، الزاماً قطعي نيستند؛ ولي لازم است تا در هر مقطعي، مديران و متخصصان شركت، جواب‌هاي تقريباً مشابهي به اين سؤالات بدهند؛ گر چه كه ممكن است با گذشت زمان و رشد بينش و نگرش افراد، پاسخ‌ها تغيير كنند.

 http://iranwood.fay.ir

2-2-  موارد استفاده از نقشه راهhttp://iranwood.fay.ir

از يك ديدگاه مي‌توان كاربرد نقشه راه فناوري را در دو گروه زير طبقه‌بندي كرد:http://iranwood.fay.ir

نقشه راه از منظر شركت (Company Perspective ): در اين نوع نقشه راه، "توسعه‌ي فناوري" به عنوان بخشي از "برنامه‌ريزي كسب و كار" مطرح شده و تأثير فناوري‌هاي نو و توسعه‌ي بازار مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد؛ نقشه راه فراسازماني (Multiorganizational Perspective ): در اين نوع نقشه راه، دورنماي محيط، تهديدات و فرصت‌هايي كه براي ذي‌نفعان يك فناوري خاص وجود دارد مورد بررسي قرار مي‌گيرد.http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

2-3-   انواع نقشه راه فناوري http://iranwood.fay.ir

نقشه راه فناوري از نظر شكل ارائه و حتي محتوا، بسيار متنوع است. در برخي از نقشه راه‌هاي فناوري تمركز اصلي روي "فشار فناوري" بوده، حال آنكه در برخي از موارد توجه اصلي روي "كشش بازار" معطوف شده است. متداول‌ترين رويكرد به نقشه راه فناوري كه توسط EIRMA تدوين شده در شكل زير نمايش داده شده است [7]،http://iranwood.fay.ir

 نمايش شماتيك نقشه راه فناوري اين شكل نشان مي‌دهد كه فناوري چگونه در خدمت توسعه‌ي محصول/خدمات و فرصت‌هاي موجود در بازار قرار مي‌گيرد.http://iranwood.fay.ir

بر اساس نوع و ماهيت زمينه‌اي که در آن به تدوين نقشه راه مي‌پردازيم حداقل دو نوع نقشه راه قابل تعريف و ذکر است:

نقشه راه فناوري محصول ( Product Technology Roadmap) ؛http://iranwood.fay.ir

نقشه راه فناوري‌هاي در حال ظهور (Emerging Technology Roadmap ).

در نوع اول (نقشه راه فناوري محصول)، با محصولي مشخص سر و كار داريم و روند تدوين نقشه راه نيز از محصول آغاز مي‌گردد. اين نوع نقشه راه در صنايع و بنگاه‌هايي قابل استفاده است که با محصولي خاص در بازار سر و کار دارند و سؤال اصلي آنها، انتخاب فناوري‌هاي مناسب براي توسعه‌ي آن است. محصول مورد نظر در اين نقشه راه ممكن است محصولي قديمي و يا نوظهور باشد كه طبيعتاً روند تدوين نقشه راه براي آنها متفاوت خواهد بود. در ادامه اين مقاله، روندي براي تدوين نقشه راه فناوري فراورده‌هاي چوب-پلاستيكارائه مي‌شود.http://iranwood.fay.ir

اما در نوع دوم (نقشه راه فناوري‌هاي در حال ظهور)، تدوين نقشه راه از يك يا چند فناوري در حال ظهور آغاز مي‌شود. اين نوع نقشه راه به اين سؤال پاسخ مي‌دهد كه "فناوري جديد در صورت تحقق يافتن، در خدمت چه محصولات و بازارهايي مي‌تواند قرار بگيرد؟" و عموماً براي صنايع و بنگاه‌هـايي که در لبه‌ي مرزهاي فناوري حرکت مي‌کنند (مثل فناوري‌هاي سطح بالا) مناسب است. اين نوع از نقشه راه حداقل از دو منظر با نقشه راه فناوري محصول متفاوت است:http://iranwood.fay.ir

حجم اطلاعاتي که در " نقشه راه فناوري‌هاي در حال ظهور" مي‌آيد کمتر است؛http://iranwood.fay.ir

تمرکز " نقشه راه فناوري‌هاي در حال ظهور" روي سه مورد است:http://iranwood.fay.ir

1.    پيش‌بيني (Forecast ) فناوري‌هاي نوظهور و جديد؛http://iranwood.fay.ir

2.    موقعيت رقابتي شرکت در صورت دست‌يابي به آن فناوري؛http://iranwood.fay.ir

3.    "فناوري نوظهور" و "موقعيت رقابتي شرکت" چگونه توسعه خواهند يافت.

همچنين در نوع دوم نقشه راه، معمولاً روي يک فناوري خاص تمرکز مي‌شود و راه‌هـاي رسيدن به آن و توسعه‌ي آن فناوري محور مطالعات است. خروجي اين نوع نقشه راه چيزي شبيه به اين جمله است:

روي اين فناوري بايد سرمايه‌گذاري بشود و منابع مالي آن از اين جا تأمين شوند و در اين مدت بايد به آن برسيم و اين محصولات را با آن توليد کنيم.http://iranwood.fay.ir

به اين نکته نيز توجه شود که همزمان با رشد فناوري، زمينه‌هاي استفاده از آن توسعه مي‌يابند و شکل مي‌گيرند.

    http://iranwood.fay.ir                    http://iranwood.fay.ir

3- الگوريتم تدوين نقشه راه براي محصولات نوظهورhttp://iranwood.fay.ir

تاكنون براي تدوين نقشه راه فناوري، روشي يكتـا، جامع و مانع ارائه نشده است. حتي فراتر از اين مسأله، با توجه به نمونه كارهاي انجام شده در كشورها و شركت‌هاي مختلف، مي‌توان گفت كه روش تدوين نقشه راه فناوري بسيار وابسته به منابع موجود بوده و تا حدي سليقه‌اي مي‌باشد.http://iranwood.fay.ir

عامل محرك در ايجاد نياز به ""نقشه راه محصولات نوظهور" ابداع محصولي جديد (منظور از محصول جديد، محصولي است كه به شكلي جديد و متفاوت با قبل، نيازي از بازار را مرتفع مي‌كند. ممكن است همان نيازهاي قبلي و يا نيازي جديد) است و هدف آن تهيه‌ي نقشه‌اي براي توسعه‌ي فناوري در بنگاه است.http://iranwood.fay.ir

در مورد محصولات نوظهور، محدوديت‌هاي ويژه‌اي براي تدوين نقشه راه وجود دارد كه از آن جمله مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

-        در مورد محصولات نوظهور، به سختي مي‌توان از عبارت "بازار" يا "صنعت" نام برد؛

-        بازار فراورده‌هاي چوب-پلاستيك بسيار ناشناخته بوده و بيشتر از فعليت، بايد به بازارهاي بالقوه توجه داشت؛

-        در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه فراورده‌هاي چوب-پلاستيك عموماً با انگيزه‌ي توسعه‌ي تكنولوژي و نه توليد صنعتي مورد توجه هستند؛http://iranwood.fay.ir

-        در مورد محصولات نوظهور، هيچ چيز به همگرايي نرسيده و غلظت ايده‌پردازي و نوآوري در آنها بسيار بيشتر از ساير محصولات متداول است؛http://iranwood.fay.ir

-        فراورده‌هاي چوب-پلاستيك عموماً مبتني بر فناوري هستند و حتي مي‌توان گفت كه عمده‌ترين گلوگاه در توسعه‌ي آنها، مسائل فنّـاورانه است.. لذا برنامه‌ريزي طولاني‌مدت و تدوين نقشه راه براي چنين محصولاتي، بسيار نيازمند پيش‌بيني فناوري‌هاي آينده است؛

-        اطلاعات مربوط به فراورده‌هاي چوب-پلاستيك هنوز تا حدود زيادي محدود است؛

 http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

با توجه به اين موارد، روندي كه براي تدوين نقشه راه فناوري اين محصولات طراحي شده، عمدتاً مبتني بر تحليل‌هاي كيفي و نظرسنجي از كارشناسان است. اين روند داراي سه فاز و مراحل زير است:http://iranwood.fay.ir

1. طراحي نقشه‌ي كاربردهاي محصولhttp://iranwood.fay.ir

     a) تقسيم‌بندي كاربردهاي محصولhttp://iranwood.fay.ir

     b) انتخاب حوزه‌ي جغرافيايي جهت تمركزhttp://iranwood.fay.ir

     c) پيش‌بيني زمان امكان‌پذير شدن هر كدام از كاربردهاhttp://iranwood.fay.ir

     d) پيش‌بيني حجم بازار در هر كاربردhttp://iranwood.fay.ir

2. خصوصيات محصول (Product Featue) در هر كاربردhttp://iranwood.fay.ir

     a) ترتیب الفبای انگلیسیhttp://iranwood.fay.ir

     b) تعيين خصوصيات محصول به صورت عمومي    http://iranwood.fay.ir  

     c) تعيين مهمترين خصوصيات محصول در هر كاربردhttp://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

3.طراحي نقشه‌ي فناوريhttp://iranwood.fay.ir

     a) تعيين زيرساخت‌هاي فنّـاورانه هر خصوصيتhttp://iranwood.fay.ir

     b) برقراري ارتباط زيرساخت‌هاي فنّـاورانه با هر كاربرد و نقشه‌ي كاربردهاي محصولhttp://iranwood.f

 http://iranwood.fay.ir

توضيحات و فرضيات مربوط به مراحل فوق به طور خلاصه در جدول زير ارائه شده‌اندhttp://iranw

جدول 1- مراحل تدوين نقشه راه فناوري براي محصولات نوظهورhttp://iranwood.fay.ir

  http://iranwood.fay.ir

3-1-   نقشه‌ي كاربردهاي محصولhttp://iranwood.fay.ir

اولين فاز براي ترسيم نقشه راه فناوري محصولات نوظهور، ترسيم نقشه‌ي كاربردهاي بالقوه محصول است. اين فاز داراي مراحل زير است:http://iranwood.fay.ir

-        شناسايي انواع كاربردهاي بالقوه‌ي محصولhttp://iranwood.fay.ir

-        انتخاب حوزه‌ي جغرافياييhttp://iranwood.fay.ir

-        پيش‌بيني زمان عملي شدن هر كاربرد (از بعد فنّي)http://iranwood.fay.ir

-        پيش‌بيني حجم بازار هر كاربردhttp://iranwood.fay.ir

 شناسايي انواع كاربردهاي بالقوه‌ي محصولhttp://iranwood.fay.ir

كاربردهاي بالقوه‌ي محصول، نشان‌دهنده‌ي شانس موفقيت آن هستند. عمومـاً يك محصول جديد، به صورت بالقوه، داراي كاربردهاي متنوعي است و هر قدر كه در شروع كار، كاربردهاي بالقوه محصول بهتر و جامع‌تر ديده شوند و دايره‌ي كاربردها را بازتر كنيم، احتمال موفقيت ما در تجاري كردن محصول افزايش مي‌يابد.http://iranwood.fay.ir

تشخيص كاربردهاي بالقوه‌ي محصول نوظهور، فرايندي خلاقانه است. برگزاري جلسات توفان فكري، يكي از بهترين روش‌ها براي تشديد ايده‌هاي خلاقانه و كشف كاربردهاي بالقوه‌ي محصول است. استفاده از افراد باتجربه در برگزاري اين جلسات تضمين‌كننده‌ي دست‌يابي به نتايج بهتر و قابل اطمينان‌تر است. http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

انتخاب حوزه‌ي جغرافياييhttp://iranwood.fay.ir

انتخاب حوزه‌ي جغرافيايي جهت تمركز براي فروش محصول، بيشتر به توانمندي بنگاه در نفوذ به بازارهاي مختلف مربوط مي‌شود. عامل ديگري كه در انتخاب حوزه‌ي جغرافيايي ايفاي نقش مي‌كند، تناسب محصول جديد با نوع نيازمندي‌هاي هر منطقه است. چنانكه ويژگي‌هاي اقليمي، ساختار جمعيتي، توزيع درآمد، تنوع شغلي و ... در هر منطقه متفاوت است، لذا برخي مناطق پتانسيل بيشتري براي جذب محصول نوظهور خواهند داشت.http://iranwood.fay.ir

در اين مرحله دو سؤال عمده از كارشناسان پرسيده مي‌شود:http://iranwood.fay.ir

-        اولويت مناطق جغرافيايي از نظر پتانسيل جذب محصول نوظهور چگونه است؟http://iranwood.fay.ir

-        با توجه به توانمندي‌هاي ما در ارتباط با بازاريابي و نفوذ به بازارهاي مناطق مختلف، اولويت مناطق جغرافيايي براي فروش محصول چگونه است؟http://iranwood.fay.ir

جمع‌بندي پاسخ به سؤال اول، تعيين‌كننده‌ي چشم‌انداز بلندمدت بنگاه براي نفوذ به بازارهاي مختلف بوده، حال آنكه جمع‌بندي پاسخ سؤال دوم، برنامه‌هاي كنوني بنگاه را تحت تأثير قرار مي‌دهد.http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

پيش‌بيني زمان عملي شدن هر كاربرد (از بعد فنّي)http://iranwood.fay.ir

كاربردهاي مختلفي كه در جلسات توفان فكري براي محصول جديد پيشنهاد مي‌شوند، داراي درجات مختلفي از نظر پيچيدگي فنّي هستند. لذا با توجه به توانمندي‌هاي كنوني شركت در ابعاد فنّي و محدوديت‌هاي آن در توسعه‌ي فناوري و سرمايه‌گذاري‌هاي فنّـاورانه، تمامي كاربردهاي بالقوه‌ي محصول، به يكباره محقق نخواهند شد. در اين مرحله، با توجه به سطح توانمندي‌هاي فعلي بنگاه و توانايي آن در توسعه‌ي فناوري، تخميني از زمان عملي شدن كاربردهاي مختلف مورد سؤال قرار مي‌گيرد.http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

پيش‌بيني حجم بازار هر كاربردhttp://iranwood.fay.ir

حجم بازار هر كاربرد، تعيين‌كننده‌ي ميزان اهميت آن كاربرد و تمركز لازم براي توسعه‌ي بازار آن است. لذا در اين مرحله، تخمين كارشناسان از حجم بازار براي هر كاربرد مورد سؤال قرار مي‌گيرد.http://iranwood.fay.ir

پس از انجام اين مراحل و جمع‌بندي نتايج، مي‌توان نقشه‌ي كاربردهاي محصول را ترسيم كرد. براي اين كار، كاربردهاي بالقوه‌ي محصول را بر اساس زمان عملي شدن مرتب مي‌كنيم.http://iranwood.fay.ir

اين نقشه را مي‌توان به صورت درختي، نمودار ميله‌اي و يا متني نمايش داد. نمايش نقشه‌ي كاربردهاي محصول به صورت نمودار ميله‌اي و يا درختي تا حدي نشان‌دهنده‌ي وابستگي كاربردهاي مختلف به يكديگر نيز هست.http://iranwood.fay.ir

محصولاتي با كاربردهاي پيچيده‌تر، عموماً براي كاربردهاي ساده‌تر نيز مي‌توانند به كار گرفته شوند. لذا محصولاتي با كاربردهاي ساده‌تر، مقدمه‌ي دست‌يابي به محصولاتي با كاربردهاي پيچيده‌تر هستند. http://iranwood.fay.ir

3-2- خصوصيات محصول: زبان مشترك محصول و فناوريhttp://iranwood.fay.ir

در فاز اول، نقشه‌ي كاربردهاي محصول ترسيم مي‌شود. اما براي تبديل اين نقشه به نقشه‌ي فناوري، از مفهوم خصوصيات محصول استفاده مي‌گردد. اين مفهوم از يك سو با كاربردهاي محصول و از يك سو با فناوري در ارتباط است.http://iranwood.fay.ir

هر كاربردي از محصول براي نفوذ در بازار، نيازمند خصوصيات ويژه‌اي است. برخي از اين خصوصيات، به عوامل فنّـاورانه گره مي‌خورند. بنابراين دست‌يابي به هر كاربرد از محصول، مستلزم دست‌يابي به فناوري‌هاي خاصي است. در نتيجه مي‌توان نقشه‌ي كاربردهاي محصول را به نقشه‌ي فناوري تبديل كرد.http://iranwood.fay.ir

 براي تعيين خصوصيات محصول در هر كاربرد، در ابتدا فهرست عمومي از خصوصيات محصول تهيه و در اختيار كارشناسان قرار مي‌گيرد. اين فهرست شامل مواردي نظير قيمت پايين، وزن كم، مصرف انرژي كم، قابليت اطمينان بالا و ... است. سپس از كارشناسان خواسته مي‌شود تا اين فهرست را تكميل كنند. پس از تكميل فهرست خصوصيات محصول، جدولي مطابق شكل زير تهيه شده و از كارشناسان خواسته مي‌شود كه در هر كاربرد خصوصيات محصول را به ترتيب اهميت امتيازدهي كنند.

 3-3- نقشه‌ي فناوريhttp://iranwood.fay.ir

در فاز سوم به ترسيم نقشه‌ي فناوري محصول نوظهور مي‌پردازيم. براي اين كار، در ابتدا بايد زيرساخت‌هاي لازم براي دست‌يابي به خصوصيات محصول مختلف را مشخص كنيم. بخشي از اين زيرساخت‌ها به عوامل فنّـاورانه مربوط مي‌شوند.

با تعيين ارتباط فناوري‌هاي مختلف با خصوصيات محصول از طرفي و تعيين ارتباط خصوصيات محصول با كاربردهاي محصول از طرف ديگر گرافي نظير شكل صفحه‌ي بعد حاصل مي‌شود. همچنين اگر كاربرهاي محصول را در طول زمان مرتب كنيم نقشه‌ي فناوري يا به عبارت ديگر نقشه راه فناوري حاصل مي‌شود. نمونه‌اي از نقشه راه محصول براي يك محصول نوظهور (بالزن Ornithopter ) نيز در ادامه نمايش داده شده است.http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

نتيجه گيري:http://iranwood.fay.ir

از جمله مهمترين مسائلی كه هنگام بازاريابی و بويژه طراحی محصول بايد در نظر گرفت به موارد زير مي‌توان اشاره كرد:

1.    توجه دقيق به قابليتهای فيزيكی و مكانيكی مواد كامپوزيتی در طراحی محصولاتی كه با اين مواد قابل ساخت و توليد هستند. چنانچه تيم بازاريابی و طراحی محصول شناخت كافی از قابليتهای فيزيكی و مكانيكی مواد داشته باشند هنگام انتخاب محصول مورد نظر به سؤالات اوليه در رابطه با «كاربرد» آن جواب داده و بررسی می كنند كه آيا خواص فيزيكی و مكانيكی اين مواد محدوديت يا امتيازی در نوع كاربرد محصول بوجود می آورد يا نه؟http://iranwood.fay.ir

2.    طراحی مناسب محصول از نظر "شكل هندسی" بر اساس: نوع كاربرد و كارآيی بالای محصول، كاهش مواد مصرفی توليد، تنوع و زيبايی مطلوب، تأمين استحكام مورد نياز و محدوديتهای فنی و مالی در ساخت و توليد انجام می شود. http://iranwood.fay.ir

3.    قيمت تمام شدۀ محصول در مقايسه با نمونه های مشابه از ساير مواد، زمينۀ رقابتی شدن آن را بوجود می آورد. ارزان بودن بعنوان يک مزيت اساسی بشمار می رود ليكن مزيتهای نسبی اين مواد در مقايسه با ساير مواد می تواند رقابت را به سود خود تمام كند. در نتيجه بالانس كردن مزيتها و حفظ تعادل آنها در طراحی محصول از اهميت زيادی برخوردار است. http://iranwood.fay.ir

4.    تناژ توليد و يا فروش كه مستقيماً قيمت تمام شدۀ محصول را تعيين خواهد كرد؛ در اين بحث بايد توجه داشت كه داده های بازاريابی تا حدود زيادی به عناصر ذهنی انسانها و رويدادهای غيرقابل پيش بينی وابسته اند؛ بنابراين تكيه كردن به اعداد و ارقام بدست آمده و محاسبه شده، حاوی ريسک و يا از دست دادن فرصتها می باشد. دراينصورت نقطۀ هدف تيراژ (توليد انبوه) كمک شايانی در تعيين استراتژی فروش خواهد داشت و با تغييرات احتمالی بتوان افزايش يا كاهش منطقی در توليد و قيمت را دنبال كرد. پيش بينی علمی ميزان فروش كه تعيين كنندۀ ظرفيت توليد و حجم سرمايه گذاری خواهد بود و مستقيما در قيمت گذاری و تأمين منابع مادی و انسانی تأثير خواهد داشت.

5.    تأمين مواد اوليه (الياف سلولزي) كه علاوه بر تعيين موقعيت جغرافيايی توليد، محدوديتها و فرصتهای پيش روی اين صنعت را تبيين خواهد كرد.http://iranwood.fay.ir 

 مراجع:http://iranwood.fay.ir

 1- آرين. امين. لزوم تدوين نقشه راه براي توسعه صنايع چوب. اولين همايش ملي چالشهاي فرا روي صنايع چوب كشور و راه‌كارهاي برون رفت از آن . اسفند ماه 1388 دانشگاه تربيت مدرس تهران. http://iranwood.fay.ir

2. C.M. Christensen, The Innovator’s Dilemma—When New Technologies Cause Great Firms to Fail, Harvard Business School Press, Boston, MA, 1997.

3. Aluminum Industry Technology Roadmap, http://www.oit.doe.gov/ aluminum/ pdfs/ techroad.pdf (1997)

4. IMTR, Information systems for the manufacturing enterprise, Integrated manufacturing technology roadmapping project, http://imti21.org/ (1999)

5. R. Phaal, Foresight Vehicle Technology Roadmap-Technology and Research Directions for Future Road Vehicles, UK Department of Trade and Industry, London, UK, 2003, URN 02/933, http://www.foresightvehicle.org.uk

6. J.S. Martinich, Production and Operations Management—An Applied Modern Approach, Wiley, New York, 1997

7. EIRMA, Technology roadmapping—delivering business vision, Working group report, European Industrial Research Management Association, Paris, 52, 1997

8. Robert Phaal, Clare J.P. Farrukh, David R. Probert, Department of Engineering, University of Cambridge, Mill Lane, Cambridge, CB2 1RX, UK, "Technology roadmapping—A planning framework for evolution and revolution", Technological Forecasting & Social Change, 71 (2004) 5–26